Onderzoeker uitgelicht - Pia van den Berg

De komende tijd belichten we op onze website mensen die onderzoek deden of doen in onze collectie. Dit geeft een beeld van het gebruik van verschillende bronnen die we in huis hebben én de resultaten die dat kan opleveren. Als eerste: Pia van den Berg met het project Stadstraat013.

Afbeelding: filmstill uit een film van Art-Fact (filmer Jedrek Nadobnik)

Pia studeerde aan de Academie Beeldende Vorming in Tilburg. Ze ziet zichzelf als multidisciplinair verbeelder. Tijdens de uitwerking van haar projecten speurt ze regelmatig in de collecties van Regionaal Archief Tilburg. In 2017 was zij één van de vier genomineerden voor de Lanciersprijs van het archief in Tilburg.
“Je kunt mijn werk kennen vanuit een aantal exposities, de belevingsroute in de Stadstraat, het straatmuseum van Stichting Straat (Tussen klooster, Kwetterie en kerk) en ook mocht ik de zaterdagavond programmeren tijdens de opening van het Spoorpark samen met Marieke van Middelkoop” legt Pia uit. Daarnaast werkt ze drie dagen in de week als medewerker van de bibliotheek LocHal.

Pia is al een aantal jaren bezig met onderzoek naar de straat waar zij woont: de Stadstraat in Tilburg. Wie hebben er gewoond tussen 1900-1950? Wat zijn hun verhalen en hoe vormen zij een spiegel naar een tijd en de stad? De basis voor dit onderzoek is het archief, voor de feiten en daarnaast gaat ze op zoek naar de verhalen, voor de levendigheid.


Stadstraat gefotografeerd door Joep Vogels/Gemeente Tilburg, ca 1977-1984

De reden voor het onderwerp legt Pia als volgt uit: “Ik heb mijn huis in de Stadstraat op de deurmat gekocht. Het voelde meteen goed. Ik vroeg me af hoe dat kan, waarom een oud huis een gevoel kan oproepen dat nieuwbouw niet geeft. Dan zijn het vaker rationelere overwegingen. Ik kwam uit bij de oud bewoners, en vroeg me af wie hier hebben gewoond. Misschien kon ik nog materiaal vinden om een mooi schilderij mee te maken. Maar hoe meer ik in de Stadstraat dook, hoe meer ik er achter kwam dat het niet moest gaan om mijn huis, maar om dat van de hele straat. En dat het niet moest gaan om een schilderij voor boven de bank, maar een boek voor de stad. Het is een klein straatje tussen centrum - Oudedijk - Bisschop Zwijsenstraat- Veestraat. Er staan nog geen twintig huizen, in het midden zit een poort naar de oude manege, aan de voorkant stond een hoge muur van de Slotzusters… “ Pia werd steeds meer gegrepen door de geschiedenis van dit ene kleine straatje met die grootse naam, Stadstraat. Het mondde uit in het project Stadstraat013 met een onderzoek dat een aantal jaren zou duren.

Naast het interviewen van mensen, moest ze de archieven in. Toen ze begon was ze een leek in de archiefwereld, maar als snel kon ze eigenlijk niet meer stoppen: “Als je eenmaal de handigheid gevonden hebt van de website van Regionaal Archief Tilburg, ben je denk ik al snel verkocht. Het feit dat het archief zo vooruitstrevend is op digitalisering en gebruikersgemak heeft zeker bijgedragen aan de lol die ik al jaren heb.”
En het bleef niet bij het archief in Tilburg: “Er komt steeds meer structuur en duidelijkheid in hoe ik het wil hebben in mijn onderzoek. In de loop der jaren ben ik flink uitgevlogen; nu liggen de afspraken in het Nationaal Archief Den Haag even stil door corona, maar ik hoop daar snel materiaal in te kunnen zien. En inmiddels gaat mijn onderzoek ook de landgrenzen over: Amerika, Australië, Duitsland, Noorwegen, Rusland… heel bijzonder waar het mij allemaal (digitaal) brengt.”

Naast verschillende archiefbronnen (fotodatabank, woningkaarten, gezinskaarten, politie-archief) maakt Pia ook veel gebruik van orale bronnen. Laatst interviewde ze nog een mevrouw van 94, die graag wilde vertellen over de logeerpartijtjes van vroeger bij haar opa en oma in de Stadstraat.

Op de vraag naar haar meest opmerkelijke vondst antwoordt Pia: “Oef, dat is een lastige vraag, omdat er zoveel mooie vondsten zijn tussen ruim 110 gezinnen uit de straat. In de zomer van 2020 vond ik letterlijk de paardenkop die altijd boven de manegepoort heeft gehangen. Op de foto in de fotodatabank leek het zo klein, maar in het echt is dat een paardenkop op ware grootte maar dan in beton. Er zitten nog een paar oude verfresten op. Hij mist een oor maar heeft al zijn tanden nog.
En er was laatst een gezin waar ik maar weinig handvatten van kon vinden, laat staan iets voor een verhaal voor in het boek dat ik maak over de Stadstraat. Toen bleek dat de oudste dochter een dienstmeid was bij de familie Kessels in 1900, ten tijde van de verdwijning van Marietje. Dat moet ook voor dat meisje een rare, stressvolle tijd zijn geweest.”

Af en toe komt het onderzoek in een stroomversnelling. Bijvoorbeeld naar aanleiding van een nieuwsbrief voor het project Stradstraat013. Bij de lezers maakt dat dan weer wat los. Verder is het gewoon veel zaadjes planten op onder andere social media en ‘doorbuffelen’ in de archieven.

Pia zegt van zichzelf: “Ik ben een perfectionist en een creatief persoon. Dat maakt het lastig. De ideeën komen constant, maar ik moet af en toe keuzes maken wat wel en wat niet uitgezocht moet worden, ook al ben ik soms bang dat ik belangrijke info laat liggen.” Ze werkt veel alleen in het onderzoek. Met iemand sparren zou best prettig zijn. Ze werkt toe naar een boek over de Stadstraat, dat ze in 2021 wil publiceren. Een spannend proces! Ze ziet nog zoveel haakjes waar ze nog op door kan pakken. Ook is de kans groot dat als het boek af is, er nog een prachtige verhaallijn boven borrelt. Maar hoe en wat de gevolgen van het boek zijn, ziet Pia tegen die tijd wel weer.

Dat Pia met de Stadstraat iets bijzonders in handen heeft, blijkt uit het feit dat de Dorpstraat in de top 3 van meest voorkomende straatnamen staat, maar van de Stadstraat heeft Nederland er maar één: in Tilburg! 

Wil je op de hoogte blijven van Stadstraat013? Abonneer je dan op de nieuwsbrief. Dat kan op de homepage van www.stadstraat013.nl. 

Zoals gezegd was Pia in 2017 één van de genomineerden van de Lanciersprijs. Deze prijs wordt iedere twee jaar uitgereikt aan een onderzoeker die de bronnen van Regionaal Archief Tilburg gebruikt en daarover publiceert. In 2021 wordt de Lanciersprijs weer uitgereikt. Onderzoekers kunnen t/m 1 maart hun publicatie opsturen om mee te dingen naar de prijs.