Frequently Forgotten Files: Officier der troepen te Chaam

In de serie Frequently Forgotten Files (FFF) zetten we minder bekende, maar bijzondere archieven uit onze collectie in de schijnwerpers. In deze aflevering staat archief 2918 Commanderend Officier der troepen te Chaam, 1833-1839, centraal.

Commanderend Officier der troepen te Chaam

Na de definitieve nederlaag van Napoleon worden Nederland en België in 1815 (Congres van Wenen) samengevoegd tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. De nieuwe staat dient als bufferzone tussen Frankrijk en Duitsland.

In 1830 vindt de Belgische Opstand plaats. Uit onvrede over het autoritaire bewind van koning Willem I en de overheersing door de noordelijke Nederlanden wordt er in België openlijk opgeroepen tot revolutie. Op 4 oktober 1830 roept het Voorlopige Bewind van de Zuidelijke Nederlanden de onafhankelijkheid uit en op 21 juli 1831 wordt Leopold tot koning van België gekroond. Koning Willem I erkent de soevereiniteit van België niet, noch het gezag van koning Leopold. Hij stuurt zijn oudste zoon, kroonprins Willem, als opperbevelhebber naar de Zuidelijke Nederlanden om de opstandige Belgen tot de orde te roepen. Tijdens de Tiendaagse veldtocht in augustus 1831 rukt het Nederlandse leger op tot Brussel maar wordt teruggedrongen door de Fransen. Koning Willem I weigert vervolgens in 1832 het verdrag van Londen te ondertekenen, dat de onafhankelijkheid van België erkent.

Op bevel van Willem I worden Nederlandse troepen gemobiliseerd en gelegerd in Noord-Brabant bij de Belgische grens. Elf bataljons van de 1e Divisie Infanterie, plus Jagers en studenten van de universiteit van Groningen, worden gelegerd op de heide bij Chaam. Bij elkaar zijn dit zo’n tien- tot twaalfduizend soldaten. Veel soldaten worden ingekwartierd bij burgers.

Over het archief

Het archief van de commanderend officier der troepen te Chaam bestrijkt de periode 1833-1839 en bestaat geheel uit papier. De omvang van het archief is 0,13m, één archiefdoos. Archief 2918 is openbaar en dus voor iedereen te raadplegen. Het is gedigitaliseerd en beschikbaar via de website. Klik hier om naar de scans te gaan.

Wat zit erin?

Archief 2918 bevat ingekomen stukken betreffende grensaangelegenheden. In het archief zitten verlofpassen, paspoorten en permissiebriefjes, maar ook informatie over smokkelen, ronselen, Belgische en Franse deserteurs, het aflossen van detachementen en het doorlaten van koeriers en postiljons. Over de Jezuïeten te Poppel is ook het een en ander te vinden in archief 2918, net als over inwoners van Baarle-Nassau, de uitvoer van paarden over de grens (streng verboden!), het al dan niet doorlaten van personen, het kerkbezoek van de inwoners van Galder, Strijbeek en Graten en huizen die half op Belgisch grondgebied staan.

Highlights

Het archief bevat waarschuwingen voor bepaalde personen. Wanneer Hubert Thompson vanuit België de grens over wil, moet hij worden aangehouden en ‘op de meest gestrenge wijze gevisiteerd’. Zijn papieren (met uitzondering van zijn reispas) moeten met spoed en in een verzegeld ‘paquet’ worden opgestuurd. In de tussentijd moet Thompson in verzekerde bewaring worden gesteld, ‘zonder hem echter eene harde behandeling te doen ondergaan’.

Het kerkbezoek van de inwoners van Galder, Strijbeek en Graten in het Belgische Meerle is ook een punt van aandacht. Besloten wordt om dit oogluikend toe te staan op zon- en feestdagen ‘met in achtneming van alle voorzorgsmaatregelen’. Grensbewoners die landerijen op zowel Nederlands als Belgisch grondgebied hebben, hoeven niet elke keer schriftelijk toestemming te vragen om de grens over te mogen. Zo lang het geen problemen oplevert , wordt het oogluikend toegestaan.  

Ter voorkoming van ongeregeldheden is het verboden dat soldaten ‘zich in huizen begeven die half op Belgisch grondgebied staan, wanneer zich aldaar ook inwoners of soldaten uit België ophouden’. Als voorbeeld voor anderen zullen zij streng gestraft worden.