In mei 2021 zijn de brieven van Jan van der Sterren (1922-1994) aan Regionaal Archief Tilburg geschonken. Deze Indiëganger heeft vanaf het vertrek uit Tilburg in maart 1946 tot juli 1948 brieven geschreven aan het thuisfront in Ringbaan West 127. De brieven nemen je mee in de dagelijkse gebeurtenissen van soldaat J.E.W. van de Sterren van de 16e Compagnie Leger Genietroepen. De brieven zijn gedigitaliseerd en te lezen via de website.
Foto: Portret van Jan van der Sterren in maart 1946.
Vanaf 1942 tot 15 augustus 1945 werd Nederlands-Indië bezet door Japan. Twee dagen na de Japanse capitulatie riepen Soekarno en Hatta de Republiek Indonesia uit. Nederland is fel tegen de Republiek Indonesia, maar is niet in staat het gezag over te nemen. Nederlandse bestuurders waren gevlucht of zaten totaal verzwakt in kampen. Britse en Australische troepen bezetten een aantal enclaves rond de grote steden op Java en Sumatra. Vanaf oktober 1945 breekt de zogenaamde ‘Bersiap’ periode aan, een periode van bloedig geweld tegen (Indische) Nederlanders, Chinezen, en andere etnische groepen in de archipel. Indonesië daarentegen noemt deze periode ‘Revolusi’, de opbouw van de nieuwe Republiek.
Nederlandse militairen kregen pas in maart 1946, nadat Nederland zich bereid had verklaard tot onderhandelingen met de nieuwe Republiek, toestemming voet aan wal te zetten in Batavia. Vanaf die tijd tot december 1949 zijn Nederlandse dienstplichtigen, beroepsmilitairen en oorlogsvrijwilligers naar Indonesië gestuurd. De formele soevereiniteitsoverdracht tussen Nederland en Indonesië volgt uiteindelijk op 27 december 1949.
Jan, geboren op 18 april 1922, groeit op als jongste en enige zoon van Johannes P.J. (1871-1953) en Martina M. Mols (1878-1948). Hij heeft drie zussen. Als jong volwassene neemt Jan vanaf maart tot september 1941 dienst bij de Nederlandse Arbeidsdienst. Jans’ diensttijd start op 28 februari 1945 en duurt tot 14 juli 1948. Op 17 maart 1946 vertrekt Jan van der Sterren vanuit Tilburg via Breda naar het Julianapark bij Kijkduin om daar te worden getraind. Later kreeg hij training in Engeland. Begin mei 1946 start de reis met het militair passagiersschip Sibajak naar de Oost. Uiteindelijk komt Jan met een Dakota vliegtuig aan op plaats van bestemming, basis Tjimahi bij Bandoeng.
-op-31-mei-1946.-.jpg?Status=Master&sfvrsn=ace1c75c_1)
Vanuit Indonesië stuurt Jan brieven naar zijn familie in Tilburg. Ze getuigen van een grote liefde aan en betrokkenheid bij zijn ouders, zussen, zwagers, nichtjes en neefjes. Andersom tonen de ouders, zussen, zwagers, neefjes en nichtjes ook veel belangstelling. Jan wil zijn moeder vanwege haar zwakke gezondheid niet nodeloos ongerust maken. Over het algemeen is de toon daarom optimistisch: ‘Mijn persoontje maakt het opperbest.’ De brieven aan zijn zussen en zwagers geven meer openheid van zaken.
Foto: Europese militairen na aankomst op de kade van Tanjung Priok (Noord-Jakarta) op 31 mei 1946. Ze wachten op transport. Onder deze mannen is onder andere de Tilburgse Jan van der Sterren.
Als onderdeel van de genie was Jan niet direct betrokken bij oorlogshandelingen. Zijn peloton komt in het begin niet in actie en het werk gaat voort in de werkplaatsen. Jans werk bestaat uit het repareren van elektrische apparaten. Dat verandert na 21 juli 1947 met de start van de eerste Politionele actie. Zijn legeronderdeel zorgt bij het laden van materiaal voor de Bailey bruggen, het ruimen van mijnen bij Tjilampenie, het vrijmaken van wegen en het herstel van rivierovergangen.
In oktober 1947 belandt Jan in het militair hospitaal in Semarang. Hij moet bedrust houden en veel melk drinken. Hij heeft malaria, wat de tijd daarna regelmatig opspeelt. In zijn brieven stelt hij zijn moeder gerust, maar naar andere familieleden doet hij eerlijker verslag. Het is soms zwaar, het eten slecht en de dagen soms zeer eentonig.
Tegen het einde van zijn diensttijd, in 1948, keert hij per schip terug naar Nederland. 14 juli 1948 arriveert hij aan de LLoyd Kade in Rotterdam. Groot is het verdriet als hij dan hoort dat zijn moeder één dag daarvoor is overleden. Jan gaat bij zijn vader wonen aan Ringbaan West. Hij ordent zijn brieven en bergt ze op. In mei 2021 belandde het pakket brieven bij Regionaal Archief Tilburg, dat ze digitaal beschikbaar stelt.
Zoek om de brieven van Jan van der Sterren te lezen op zijn naam binnen de archieven.
Bekijk foto's uit het archief van Jan van der Sterren
Deze tekst is een afgeleide van een eerder artikel door Yvonne Welings, gemeentearchivaris van Tilburg. Verschenen in Erfgoed Magazine Tilburg, september 2021, pagina 15-18
