Dagboek per post uit Groningen
In februari 2019 ontvingen wij uit Groningen wel een heel bijzonder poststuk. Toen we de envelop openden, bleek het te gaan om een pennenvrucht van ene Willem Klaassen. Joos Vogels was de eigenaar. Het archiefstuk was al heel lang in het bezit van haar Tilburgse familie en met haar mee naar Groningen verhuisd. Ze besloot het dagboek terug te brengen naar de Tilburgse roots en stuurde het dagboek op naar Regionaal Archief Tilburg.
Dagboek van Willem Klaassen over de Tiendaagse Veldtocht 1831
Bij bestudering van het archiefstuk bleek het te gaan om een soort dagboek uit 1831. De militair Klaassen schreef een verslag op rijm over de Tiendaagse Veldtocht (2 tot 12 augustus 1831) en vervolgens persoonlijke overpeinzingen over het soldatenbestaan, vanuit zijn eigen ervaringen opgetekend. De veldtocht was een overwinning voor de Nederlandse troepen onder leiding van de Prins van Oranje, de latere koning Willem II; echter, door dreiging van Franse militaire steun werden de Zuiderlijke Nederlanden, het later België, als soeverein land erkend en had de veldtocht niet zo veel zin gehad. Klaassens verslag van de veldtocht is bijzonder interessant; hij schrijft met engagement en geeft daarmee een interessante inkijk in de belevingen van een soldaat tijdens deze 'mislukte' veldtocht. Het vervolg van zijn schrijven geeft vooral blijk van een verveeld soldatenbestaan, met een heel stel eigen bedachte liederen en versjes, waaruit blijkt dat hij na de veldtocht in Antwerpen of Maastricht gelegerd was (waar precies wordt niet duidelijk uit zijn schrijven).
Afkeer van Brabanders
Over Willem Klaassen is niet meer bekend dan het schriftje dat hij heeft achtergelaten. Wat wel duidelijk is, is dat hij hoogstwaarschijnlijk niet uit Brabant afkomstig was. Althans, hij lijkt weinig op te hebben met de Brabanders, blijkens zijn uitlatingen aan hun adres. Op bladzijde twee van zijn schriftje, hekelt Klaassen in niet mis te verstane bewoordingen specifiek het Brabantse volk als veroorzakers van de Belgische afscheiding: '(…) het lage Brabansche Volck; steeds van oproer en kruiperijen zwanger tegen het wettige gezag.' Dat Klaassen hiermee specifiek doelt op de Brabanders (en niet de latere Belgen of Vlamingen), blijkt uit het gebruik van de benaming 'Belgen' even verderop in zijn beschouwing. Op basis van de in het verslag genoemde plaatsnamen kunnen wij er verder vanuit gaan dat Klaassen in de tweede divisie van het Nederlandse leger vocht, onder leiding van Karel Bernhard van Saxen-Weimar. De tweede divisie trok vanuit Rijen zuidoostwaarts naar Turnhout en vervolgens via Geel, Diest, Sint Truiden en Tienen zuidwaarts richting Leuven. Op 12 augustus werd het laatste deel van het Belgische leger verslagen te Leuven, maar onder dreiging van Franse militaire steun werd de wapenstilstand gesloten, waarmee de veldtocht teneinde was; de Nederlandse troepen trokken zich terug, maar behielden tot 1832 een garnizoen in Antwerpen en Maastricht.
Trots op Holland
Het Hollands chauvinisme dat Klaassen tentoon spreidt in zijn verhaal, past goed in het sentiment van zijn medestrijders. De veldtocht was niet bedoeld om de afgescheiden Belgen terug binnen de grenzen van de Verenigde Nederlanden te brengen, maar vooral om de geschonden eer ten gevolge van de Belgische afscheiding in 1830 te wreken. Hoewel het verslag van de veldtocht is doorspekt met Hollands chauvinisme, geeft het een tamelijk betrouwbare weergave van de gebeurtenissen. Klaassen beschrijft hoe bij de inname van Turnhout prins Willem van Oranje de opgelaten Nederlandse vlag naar beneden laat halen, omdat hij het niet wil doen voorkomen alsof Turnhout bezet wordt door Nederlandse troepen; dit bericht berust op historische waarheid.
Het is tenslotte interessant te constateren dat Klaassen een bijzondere historische interesse toont in zijn verslag van de veldtocht. Telkens wanneer zijn divisie een plaats aandoet, voorziet hij zijn verslag van een overzicht van de geschiedenis van die stad of dat dorp. Voortvloeiend uit zijn chauvinisme, schuwt hij het trekken van paralellen met de Nederlandse Opstand niet. Een prachtig voorbeeld hiervan geeft Klaassen wanneer de Nederlandse troepen de Belgen te Turnhout verslaan op 3 augustus 1831. In deze omgeving behaalde Maurits van Nassau in 1597 een klinkende overwinning op de Spaanse ruiterij, waar onze auteur graag even bij stilstaat:
'[W]ie med de Nederlansch geschiedenissen wijnig bekend is, gevoelt hier geen innigen, het hard verhefvender aandoening. Hier op deze Spanjaarden, onder aanvoering van de graaf van Varusx, de overwinning bevocht, en waarbij de vijandelijke graaf zelfs het leven liet, hier stijgen bijna twee en een halve eeuw laten [sic] onze moedige tenden en overwonnen de oproerige Belgen! Edele Maurits!'
Het schriftje geeft zo blijk van een geëngageerde militair, wiens verhaal uitstekend past in de patriottische gevoelens van de tijd waarin hij schreef.
Waar te vinden?
Het dagboek is opgenomen bij de collectie handschriften (338.4.4) en daar zijn ook de scans te vinden.
