De zomermaanden. Voor vele Nederlanders betekent dit de vakantieperiode, inclusief bijbehorende vakantieplannen. Met de caravan naar Zuid-Europa, op jaarlijks familiebezoek, een verre reis, of lekker uitrusten in eigen land. Tegenwoordig is er voldoende keuze voor de vakantievierder. Toch is het massatoerisme een ontwikkeling van de laatste decennia. Aan het begin van de twintigste eeuw was reizen nog voornamelijk voorbehouden aan de rijke upper class.
Met de film van deze maand gaan we op een historische vakantie met de adellijke familie Ten Horn-Verheyen, de bewoners van het Witte Kasteel in Loon op Zand. Ze nemen ons aan het einde van de jaren dertig mee naar Egypte. Een reis die voelt als de wereld uit de boeken van Agatha Christie. Alleen dan zonder mysterieus sterfgeval op de Nijl.
De laatste bewoners van het Witte Kasteel
De filmbeelden zijn gemaakt door één van de laatste bewoners van het Witte Kasteel in Loon op Zand: Emilie Françoise Rosa Marie jonkvrouw Verheyen (1897-1984). Deze telg uit het adellijke geslacht Verheyen wordt op 11 oktober 1897 in het kasteel geboren als de dochter van heer van Loon op Zand Eugenius Verheyen en Rose Françoise van Nispen tot Sevenaer. Op 1 oktober 1934 trouwt Emilie op zesendertigjarige leeftijd met de vijftigjarige arts Carel Hendrik ten Horn (1884-1964). Die overigens al eerder getrouwd was geweest met een jonkvrouw, de vroegtijdig overleden Lilli van Nettelbladt-Beermann.
Kortom, de familie Verheyen-Ten Horn was van goede komaf. Hierdoor beschikte ze al voor de Tweede Wereldoorlog over de middelen om verre reizen te maken en, met het oog op deze film niet onbelangrijk, een camera aan te schaffen. Hierdoor kunnen we anno 2023 nog steeds meegenieten van een luxe reis naar Egypte die de familie waarschijnlijk aan het einde van de jaren dertig maakte.
De tekst gaat verder onder de film.- Amateurfilm van de familie Ten Horn-Verheyen van een bootreis naar Egypte in de jaren dertig. Collectie Regionaal Archief Tilburg, filmnummer F0178-01.
Met de SS Champollion naar Egypte
De film opent met de bootreis van het Franse Marseille naar de Egyptische havenstad Alexandrië. De familie reist in stijl met de ocean liner SS Champollion. Gezien de bestemming toepasselijk vernoemd naar Jean-François Champollion, de grondlegger van de egyptologie en met name bekend vanwege zijn bedrage aan de ontcijferen van het hiërogliefenschrift.
De filmbeelden van de bootreis tonen een luxe aan boord die doet denken aan beelden van de beroemde Titanic. Op het dek worden drankjes genuttigd en recreëren dames onder luxe parasols. Waarschijnlijk zien we ook jonkvrouw Verheyen zelf in beeld met haar fotocamera (00:01:05). Gelukkig verloopt de overtocht, in tegenstelling tot deze van diens illustere tegenhanger, voorspoedig. Al zou ook de SS Champollion in 1952 noodlottig aan haar einde komen voor de kust van Beiroet.
Het Egypte van de jaren dertig
Onze Brabantse reizigers zetten echter veilig voet op Egyptische grond en leggen hun avonturen vast tijdens een reis langs Alexandrië, Caïro en Suez. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat we hier Egypte zien door de ogen van Westerse rijke toeristen. Waardoor het soms voelt alsof je naar een scene uit Christies Death on the Nile kijkt, zelfs het beroemde Shepheard’s Hotel is kort te zien, maar in feite toont de film slechts een beperkt beeld van het Noord-Afrikaanse land.
Desondanks zijn de beelden intrigerend. In flarden komen straatbeelden voorbij waarbinnen de Egyptenaren zich bewegen. We zien een soort religieuze stoet en vrouwen die worden vervoerd op een kar, maar ook de medewerkers van dure hotels waar de familie vermoedelijk verblijft komt in beeld. De reis eindigt uiteindelijk op de Nijl. Waar de kenmerkende feloek zeilboten door het Noord-Afrikaanse landschap drijven. Een beeld dat een zweem van tijdloosheid met zich meedraagt en waarbij we ook vandaag de dag nog even kunnen wegdromen.
Meer zien?
Wil je meer zien uit het gegoede leven van de familie Verheyen-Ten Horn?
