Het witte kasteel heeft van oudsher een rol gespeeld in de Loonse samenleving. De heren en ook vrouwen van Loon op Zand hebben het bestuur over het gebied, mogen recht spreken, bepalen wie wel of niet mag jagen, vissen en houtkappen, wie de molen mag bedienen, kortom een zeer centrale rol. Een rol die ze behouden tot de komst van de Fransen in 1795.
In 1753 werd Arnoldus Verheyen (1704-1759) rentmeester van de heerlijkheid en ging in het kasteel wonen. Een eeuw later op 1 mei 1857 werd de inmiddels in adelstand verheven familie Verheyen eigenaar van het kasteel. Ook nu in deze 21ste eeuw zijn enkele leden van de familie Verheyen lid van het
Sint Ambrosiusgilde en de
Koninklijke Sophia's Vereeniging in Loon op Zand.
Het archief van de heerlijkheid berust bij het Regionaal Archief Tilburg. Het merendeel van het archiefmateriaal is afkomstig uit de nalatenschap van mevrouw Emilie F.R.M. ten Horn, geboren jonkvrouwe Verheyen. Twee jaar geleden bleek dat de kasteelbewoonster zo’n 20 amateur films heeft gemaakt vanaf 1935 van de eigen woonomgeving en vakanties. Op de films is te zien hoe de Loonse bevolking een serenade komt brengen, hoe het kasteel er uitzag, het ziekenhuis van het Rode Kruis, de bijzondere tuin van het kasteel, de kleding en het interieur.
Meer dan verrast was het Archief door het feit dat dit jaar oude foto's bleken te bestaan van het kasteel die gemaakt zijn toen door mevrouw Mary J.A.E. Kolfschoten, geboren jonkvrouwe Verheyen(1883-1927) en dat de
Stichting Familie-Archief en Collectie Gelderman de foto's die op het kasteel zijn gemaakt in bruikleen wilde gegeven. Zij was een dochter van jhr mr Franciscus Xaverius Arnoldus Verheyen (1852-1929) en Anna Maria Carolina Justina Theresia de Bruyn. Hij was de oudste broer van de vader van Mevrouw ten Horn-Verheyen. Ze huwde met de Bossche advocaat en procureur mr Georges Marie Joseph Kolfschoten (1875-1955).
De kleinzoon uit dit huwelijk mr Edzard F.G.M. Gelderman tekende afgelopen donderdag de bruikleenovereenkomst. Zijn grootmoeder Mary Kolfschoten-Verheyen was een verwoed amateur-fotografe, een verdienste die ons nu in staat stelt beelden te zien van een belangrijk onderdeel van het verleden uit Loon op Zand. Daarnaast zijn er ook foto's vervaardigd door haar zwager Olivier van Stratum. Het betreffen vier fotoalba en ruim 300 losse foto's. Na november zullen de foto's in de beeldbank beschreven worden.
Voor wie meer over dit onderwerp wil lezen raad ik de bijdragen van Erik Gelevert in
Straet & Vaert aan.
