In de rubriek Onderzoeker Uitgelicht laten we deze keer Wim de Bakker aan het woord, iemand die zeer regelmatig in Regionaal Archief Tilburg te vinden is, als vrijwilliger, maar ook als onderzoeker voor heemkundekring De Kleine Meierij. Wim de Bakker werd geboren in 1943 in het Oudste Huis van Oisterwijk, gebouwd in 1633. Dat huis droeg ertoe bij dat zijn interesse voor geschiedenis ontstond. Hij kreeg les van fraters op de kweekschool, de onderwijzersopleiding in Den Bosch, die hem hielpen met zijn eerste archiefonderzoek, het uitzoeken van zijn stamboom. In het archief ontmoette hij Ferdinand Smulders, die het leuk vond om aan een ’menneke uit zijn buurt’ iets over archiefonderzoek en oud schrift te leren. Wim werd onderwijzer, wat betekende dat hij woensdagmiddag vrij was. Die vrije middag besteedde hij jaar in jaar uit aan archiefonderzoek.
Foto: Wim de Bakker tijdens een lezing in Regionaal Archief Tilburg, 2012
Hij kwam Gerard Berkelmans tegen die bezig was met de bestudering van de geschiedenis van Oisterwijk. Gerard was een stuk ouder dan Wim, maar het klikte tussen de twee en daaruit groeide een samenwerking: Wim deed het onderzoek en Gerard schreef de stukken voor de lokale krant en voor De Kleine Meijerij, maar vooral voor een boek over de geschiedenis van de oude Vrijheid Oisterwijk.
Toen Wim begon, moest al het onderzoek nog met de hand gedaan worden, in kaartenbakken en papieren registers, er waren geen computers, zelfs geen kopieën. Van lieverlee tekende hij ook kadasterkaarten over. Maar op zeker moment werden computers geïntroduceerd en weer later kwamen er websites, zoals de www.dewoonomgeving.nl. Er werden minuutkaarten van het kadaster van Nederland online gezet. Daarbij was er de mogelijkheid om ideeën in te dienen voor uitbreiding van die website. Samen met Wim Reijnders (archivaris in Oisterwijk en later in Tilburg) zette Wim zich in om hulpkaartjes van het kadaster te laten scannen en online te plaatsen. Picturae in Heiloo scande die van Oisterwijk (wat nogal lastig te organiseren was, want het kadaster kon die kaarten eigenlijk niet missen en daarom moest scannen het in één weekend gebeuren) en daarmee kon de onderzoeksgroep van de heemkundekring De Kleine Meijerij aan de gang, vanaf cd’s. Met een groep vrijwilligers werden in de computer alle percelen in een speciaal programma (HAZA) ingetekend, met daaraan gekoppeld de namen van de eigenaren en het grondgebruik.
Foto: De Lind. Hotel De Swaen, ca. 1920
In 2000 stopte Wim met lesgeven en kon hij nog meer tijd steken in archiefonderzoek. Vaak wel drie dagdelen per week is hij in Regionaal Archief Tilburg te vinden en één dag stak hij in werk voor heemkundekring De Kleine Meijerij. Hij richt zich niet meer alleen op het kadaster, uiteraard, maar ook op het Oisterwijks Protocol, bewaard vanaf 1418 en het Bosch’ Protocol. Dat laatste omvat 621 vuistdikke boeken met akten van 1368 tot 1809 van allerlei aard, vooral van verkoop van onroerend goed, cijnzen en pachten, niet enkel van de stad maar ook van de gehele Meierij van ‘s-Hertogenbosch. Daarnaast verwerkte Wim meer dan 800 oorkonden van Oisterwijk, een soort charterboek voor de schepenen van Oisterwijk. Wim plaatste alle informatie op www.devrijheidoisterwijk.nl, voor iedereen toegankelijk. Daar is het kadasterwerk terug te vinden en ook het werk uit de protocollen.
Rond 2010 kwam Wim in contact met professor Hans Mol van de Fryske Akademy. Hans had het kadaster voor Friesland in de computer gezet en hij wilde dat uitbreiden over het hele land. Wim, ondertussen bestuurslid van Brabants Heem, kon hem met Midden Brabant helpen. Mede door werk van Wim is Midden-Brabant vanaf de Maas tot aan de Belgische grens in een keer op de website van Hans Mol gekomen (HisGis).
Wims doel is om de achtergrond van Oisterwijk te belichten, hoe het is ontwikkeld tot de plaats die het nu is. Daarom werkte hij in 2012 mee aan het boek ’Oisterwijk een geschiedenis van meer dan 800 jaar’, waarin veel van zijn gegevens verwerkt konden worden.
Een leuk verhaal gaat over de kelders onder huizen, die zijn vaak heel oud, ouder dan ‘het oudste huis van Oisterwijk’, waar Wim geboren is. Op de oude kelders uit de begintijd van Oisterwijk werden vaak weer nieuwe woningen gebouwd. Als er een historisch rappoort bij een pand gemaakt moet worden, worden vaak nationale bronnen gebruikt, geen lokale. Dit stoort Wim: “De instanties die ervoor betaald worden, die weten niet dat er lokaal ook het één en ander aan onderzoek is gedaan. Ik denk juist dat er lokaal heel veel ervaring en kennis zit. Maar goed, tegenwoordig staat in de gemeentelijke verordening dat de heemkundekring ook gevraagd moet worden naar gegevens. En die vragen komen meestal wel bij mij.”
Toen er sprake van was dat het maandblad van heemkundekring De Kleine Meijerij stopte, nam Wim dit samen met Pieter Wuisman, een archivaris bij het streekarchivariaat, over. Geen maandelijks blad meer, maar een kwartaalblad, gericht op Berkel-Enschot, Biezenmortel, Esch, Haaren, Helvoirt, Heukelom, Moergestel, Oisterwijk en Udenhout. Het blad verschijnt nog steeds.
Foto: Kerkstraat Oisterwijk ca 1915
Ondertussen laat het onderzoek hem nog niet los. Van de gehele zuidkant van het dorp (Gemullenhoekenweg tot aan de Petruskerk, De Lind, Dorpsstraat en Kerkstraat) had hij de huizen en grondpercelen beschreven en op de website devrijheidoisterwijk.nl geplaatst. In de loop van de tijd kreeg de website die hij beheert een update. Nu werkt hij nog aan de panden aan de oostzijde van De Lind (Johanneskerk, pastorie) en daarna is de noordkant van het dorp aan de beurt. Hij zoekt de gegevens bij elkaar met afbeeldingen, foto’s en landkaartjes.
Wim vertelt: “Ik ben nu alle gegevens die ik uit de protocollen heb gehaald in de computer aan het zetten. Ook bewerk ik de genealogische data, waardoor je allemaal clusters van families krijgt. Voor Oisterwijk hang ik daar gelijk de aktes aan.” Hij kan nog járen vooruit met onderzoek en het publiceren op de site. Benieuwd naar deze gegevens? Neem dan eens een kijkje op www.devrijheidoisterwijk.nl.
Wim heeft voor het archief samenvattingen gemaakt van alle akten uit de notariële archieven van Oisterwijk vóór 1815 en alle schepenbankprotocollen uit Oisterwijk en Moergestel. Door Wims harde werk hoeven bezoekers niet meer met het vaak lastige oude handschrift te worstelen om toch kennis te kunnen nemen van de inhoud. Zijn samenvattingen zijn hier te vinden:
Notariële archieven Oisterwijk
Schepenbankprotocollen van Oisterwijk
Schepenbankprotocollen van Moergestel
