Vaak komen charters in publicaties en tentoonstellingen terecht vanwege hun indrukwekkende formaat en/of mooie zegels. Het gros van de charters zijn echter hele banale archiefstukken zonder bijzondere inhoud. Het is in feite de versie die de verkoper en/of koper mee naar huis krijgt waarna de inhoud wordt overgeschreven in een register om vast te leggen voor het archief.
Het exemplaar van deze maand is zo’n gewone akte waarin een inwoner van Herentals in het huidige België, mr. Gommar Lodewijcx, de Moergestelnaar Jan Jansen van Vaerlen machtigt om uit zijn naam grond te verkopen.
Het ging om drie percelen die in Moergestel lagen namelijk een beemd genaamd den langenbempt, een weijken gelegen aan de Calverdijck en nog een weijken daarachter gelegen genaamd het Leegh werffken.
Omdat mr. Gommar Lodewijcx niet in Moergestel woonde was hij niet in staat om zelf de verkoop te doen. Daarvoor zou hij dan naar Moergestel moeten reizen om in persoon de koop te sluiten en de akte te ondertekenen. Dat kostte hem waarschijnlijk te veel moeite.
Het machtigen van iemand om een verkoop of andere transactie te doen was een normale manier om dat probleem op te lossen. Er zitten dan ook heel veel machtigingsakten (ook procuratie genoemd) in de archieven van de schepenbanken en in de notariële archieven. Machtigingen betroffen niet alleen verkopingen of transporten maar het kon ook gaan om handel in effecten in bv Amsterdam of Londen, om je te laten vertegenwoordigen in rechtszaken of in voogdijzaken. In een aantal dorpen zijn ook functionarissen in dienst die zich de rol van procureur op zich nemen.
Een machtiging of procuratie werd meestal gegeven aan iemand van enig aanzien in het dorp of een notaris, schepen of iemand die een studie in de rechten had gedaan. Het kon ook een familielid zijn van de verkopende partij die de rol van procureur kon vervullen.
Leden van de familie van Vaerlen bekleedde in de 17de en 18de eeuw enkele hoge functies in het dorp Moergestel. Deze Jan Jan van Vaerlen is waarschijnlijk de zoon van Jan Marcelis van Vaerlen. Wat precies zijn functie was binnen Moergestel is niet bekend, maar aangezien hij in dit charter als procureur mag optreden zal hij voldoende status hebben gehad in het dorp om die taak te kunnen vervullen. Of de verkoop ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden heb ik niet kunnen achterhalen in de Moergestelse schepenbank.
Het charter is behoorlijk beschadigd. Het document heeft gaten en het zegel ontbreekt. De gaten zitten allemaal op de vouwen die in het charter zijn gekomen omdat het voor het transport / verzending in bijna alle gevallen in gevouwen vorm wordt opgestuurd of meegegeven. Dat maakt het charter of brief compacter en makkelijker te vervoeren. Iemand heeft mij wel eens verteld: elke vouw is een potentiële scheur of gat. Dat geldt zeker voor papier maar ook perkament loopt dat risico. De bewaarcondities spelen daarbij ook een rol.
Het is waarschijnlijk in het Moergestels archief terecht gekomen via Jan Jan van Vaerlen die een exemplaar van zijn procuratie moest indienen bij de verkoop voor de schepenbank om te laten zien dat hij namens mr. Gommar Lodewijcx mocht optreden.
Link naar het charter in de charterbank
