Onderzoeker Uitgelicht: Miranda van de Mortel

Na het afstuderen kwam ze in de educatieve uitgeverijwereld terecht, onder andere bij ThiemeMeulenhoff. Ze maakte de ontwikkeling mee van educatief materiaal in de vorm van boeken naar een combinatie van papieren en digitale informatiedragers. Vanaf 2012 is ze als zzp'er actief in educatie én Brabants erfgoed. Ze vertelt: “Ik maak graag producten over Brabants erfgoed, waarbij een breed publiek spelenderwijs enthousiast gemaakt wordt voor de geschiedenis van de eigen omgeving. Daarbij kies ik bewust niet voor boeken, maar voor andere media.”

 

Miranda realiseerde in de afgelopen jaren twee erfgoed-producten: de kaartenset Dwalen door Sint Anna en de legpuzzel Hoe is ’t nou … in Tilburg? Bij beide is de basis: de vergelijking van oude foto’s met nieuwe foto’s van exact dezelfde plek en invalshoek, en een korte informatieve tekst over de betreffende locatie. 

Bij beide producten was de beschikbaarheid van oude foto’s het uitgangspunt; oude foto’s zijn nu immers niet meer te maken. Belangrijkste bron was het beeldarchief van Regionaal Archief Tilburg. De oude foto’s moesten wel aan een aantal voorwaarden voldoen: er moest een verhaal over te vertellen zijn, ze moesten niet te recent zijn, technisch goed en rechtenvrij te gebruiken, of met toestemming van de rechthebbende. Ook moest in het heden nog iets van het oude beeld zichtbaar zijn én de foto’s moeten met hetzelfde kijkpunt ook nu nog te maken zijn. 

Haar meest recente onderzoek stond in het kader van de legpuzzel Hoe is ’t nou … in Tilburg? Miranda zocht vijf oude foto’s voor het samenstellen van een ‘Groeten uit Tilburg’- ansichtkaart voor op de puzzeldoos. De puzzel zelf bestaat uit de hedendaagse versies van deze foto’s. Bekijk oud, puzzel nieuw! De oude foto’s moeten de puzzelaar voldoende houvast bieden om de puzzel met hedendaagse beelden te kunnen maken. Op de puzzel komen de volgende plekken terug: de watertoren, de Heuvel, de Hasseltse kapel, de Spoorzone en de Piushaven. Omdat de Spoorzone NS-gebied is, komt die foto uit het Utrechts Archief. De overige vier komen van het archief in Tilburg.

Bij de kaartenset, die de ondertitel Verkenningstocht door een bijzondere Tilburgse wijk heeft, hoort een plattegrond, waarop twintig locaties zijn verenigd in een wandeling door de wijk Sint Anna. Per locatie is er een oude foto, een nieuwe foto en een informatiekaart. 

Sint Anna is de wijk waarin Miranda woont. Het is een bijzondere wijk – door een van haar buurmannen wel eens aangeduid als Petit Montmartre – maar is tot nu toe zelden onderwerp geweest van een artikel, boek of andere informatiedrager. 

Dieper onderzoek deed ze naar de Korvelse molen naar aanleiding van een foto uit 1907. Die moest in de kaartenset! Miranda startte een ware speurtocht naar het bestaan van deze molen: “De molen was allang verdwenen, maar ik veronderstelde dat deze gestaan had op het pleintje dat nu de Korvelse Molen heet en waar in de huidige betegeling molenwieken staan. Tijd voor onderzoek! De eerste houten molens stonden op dat pleintje. Maar bij Tilburgopdekaart.nl vond ik op kaarten van rond 1900 daar geen molen terug. Een buurtgenoot gaf aan dat de buurtraad en de gemeente ooit de plek van de betegeling gekozen hadden omdat daar toen ruimte was. En dat hem ooit de fundamenten van de stenen opvolger waren getoond op het terrein ernaast, nu een parkeerplaats. Daar stond bij tilburgopdekaart.nl in 1907 én 1928 wel een ronde bebouwing aangegeven, hoogstwaarschijnlijk de molen. Ook de Molendatabase meldde dat de stenen opvolger iets noorderlijker werd gebouwd.”

Het boek Molens, Maalderijen en Meelfabrieken in Tilburg (2007) van Ad Vorsselaars en Jan Scheirs gaf geen uitsluitsel over de precieze plek van de molen. Regionaal Archief Tilburg bleek echter het volledige papieren archief te hebben van de inmiddels overleden Ad Vorsselaars. Daarin zit een brief van Ad uit 1985, waarin hij beweerde dat de molen op de betreffende foto helemaal niet de Korvelse molen was, maar de molen van het Laar! Later veranderde Ad toch van mening en stelde dat het hier wel degelijk om de Korvelse molen ging. 

In het archief werd ook het adres van het molenhuis genoemd. “Met behulp van de omnummeringslijsten van Rob van Putten kon ik achterhalen waar het molenhuis had gestaan; en daarmee kon ik ook de hoek bepalen van waaruit de foto gemaakt was. Dat was meteen ook de hoek van waaruit de nieuwe foto voor de kaartenset gemaakt moest worden.”

Miranda heeft zich alvast georiënteerd op de opzet van nieuwe puzzels. Ze bracht de edities Tilburg en Deurne op de markt. Ervaring heeft geleerd dat puzzels over kleine plaatsen beter verkopen dan die van grote plaatsen. Wie weet komen de dorpen om Tilburg aan de beurt? 

Concrete plannen voor een nieuwe kaartenset is er nog niet, hoewel haar handen jeuken om voor de burgemeestersbuurt en de bomenbuurt aan de slag te gaan. “En natuurlijk denk ik na over andere speelse concepten om een nog breder publiek kennis te laten maken met Brabants erfgoed!”