Oktober Bevrijdingsmaand - 2

Op 27 oktober 1944 werd Tilburg eindelijk bevrijd, na ruim twee weken in de vuurlinie te hebben gelegen. Ook op de 27e werd er nog flink gevochten: terwijl aan de ene kant van de stad de tanks met de bevrijders binnenreden, werd aan de andere kan van Tilburg, bij Broekhoven, nog flink gevochten. Hierbij een impressie van de dagen voor de bevrijding en natuurlijk van de dag zelf.

25 oktober 1944

De 15e Schotse Divisie begint met een opmars richting Tilburg. De Prinses Irene Brigade rukt vanuit Hilvarenbeek op naar Broekhoven. Naast de Bosscheweg en omgeving, worden ook Broekhoven, Ringbaan-Oost en Groenewoud beschoten. 

Miet Schijns schrijft op die dag in haar dagboek: We zitten nu de laatste dagen weer wat meer in spanning, er is weer beweging in het front volgens de radio rukt men op in de richtingen Breda en Den Bosch en vandaag werd Tilburg ook weer genoemd. Den Bosch heeft het blijkbaar zwaar te verduren daar wordt nu in de straten gevochten, vandaag schijnt een groot gedeelte van de stad in Engelse handen te zijn, de dorpen rondom o.a. St.Michielsgestel en Orthen zijn bevrijd. Men noemt vandaag ook Boxtel en volgens de geruchten ook Haren, Esch en Moergestel. In ieder geval de moffen de weg van Moergestel naar Oisterwijk versperd hebben door de bomen te laten springen dwars over de weg. De meeste moffen zijn hier weggetrokken, ’t Roode Kruis dat op ’t Goirke lag is gisterenmorgen vertrokken en ook de fabriek van Jansens v Buren is weer leeg. Ze zijn weer aan ’t vernielen je hoort aanhoudend knallen o.a. de machinefabriek v  König (de oude fabriek van Kessels). je hoort nu ook weer geschut van dichterbij en ’t fluiten van granaten. Gisterenavond werden er kanonnen in ’t park gezet maar die waren vanmorgen weer verdwenen. Er zijn weer een paar Tilburgse jongens doodgeschoten van  een op zichzelf staand verzetsgroepje. Nou is het wel onverstandig zich niet aan te sluiten maar die jongens wilden toch in elk geval ook iets doen. Vandaag en gisteren moesten alle mannenfietsen met of zonder banden opgegeven worden en moesten alle mannen met een inkomen boven ƒ 3000,- ondergoed, ’n pullover en handschoenen inleveren, boven de ƒ 5000,- moest er van alles meer ingeleverd worden. De briefjes die je als bewijs van inlevering krijgt, zijn alweer ruimschoots verkrijgbaar. Gisteren werd niets gebracht. Nu (rond vier uur) trekken er weer zware machines over, af en toe zie je er enkele, maar ’t is zwaar bewolkt. Af en toe kwam een Spitfire laag over, die ken ik nu voort goed na de gekregen les.

Ondertussen zijn de  Schotten en de Prinses Irene Brigade Tilburg vanuit het zuiden en zuidoosten zeer dicht genaderd. In de loop van de dag rukt vanuit het oosten de 7e Britse Pantserdivisie op vanuit Helvoirt en bedreigt de bezetter met omsingeling in het noorden en noordoosten. De commandant van de Duitsers besluit ‘s avonds zijn troepen uit Tilburg terug te trekken. De artilleriebeschieting wordt die dag geïntensiveerd en bestrijkt ook een groter gebied, met het zwaartepunt op Broekhoven. Blokploeg 611 van de luchtbeschermingsdienst probeert in het getroffen gebied zo goed mogelijk hulp te bieden. De bewoners worden daar geadviseerd in te trekken bij familie of kennissen elders in de stad. Omstreeks vijf uur krijgt het blok een kwartier lang een zware granaatregen te verduren. Er breekt paniek uit en veel bewoners slaan op de vlucht. Met het inzetten van de avond en de nacht wordt het rustiger, alhoewel er regelmatig inslagen worden gerapporteerd. Twee leden van Blokploeg 611, Jan Konings en Antoon Naaijkens, worden getroffen en komen bij de hulpverlening om het leven. 

Ook de Bosscheweg ligt (weer) onder vuur en verschillende verspreid liggende straten. Beschadigd worden het gebouw van de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst in de Schoolstraat wordt beschadig, net als het politiebureau in de Bisschop Zwijsenstraat. De Sacramentskerk aan de Ringbaan-Oost wordt getroffen.

27 oktober 1944

Bij het aanbreken van de dag is het vrij rustig in de stad. Zo nu en dan vallen er op Broekhoven nog granaten. Om ongeveer 11 uur  begint plotseling opnieuw een zware beschieting van de Bosscheweg en Broekhoven die ongeveer 20 minuten duurt. Op dat ogenblik bevinden zich veel mensen op straat. Het vermoeden bestaat dat deze beschieting werd uitgevoerd door Duits geschut. Na deze beschieting zijn de straten weer verlaten. De Duitsers hebben de stad verlaten. De bevrijders zijn nog niet in de stad. Rond het middaguur trof een granaat de woning van Arnoldus Schraven aan de Gildebroedersstraat 52 en explodeerde in de kelderkast. Schraven, zijn schoondochter Paula en kleindochter Annemieke, die zich in de kelderkast schuilhielden werden op slag gedood.

Wat staat Tilburg die dag nog te wachten? Het antwoord komt die middag om 13.00 uur. De Schotten die op het punt staan de stad binnen te trekken, laten aan de intocht een geweldig artillerievuur voorafgaan, in het begin gericht tegen Broekhoven, later zich verplaatsend naar andere buurten, zoals de Groenstraat, Beeksedijk en omgeving, St. Josephstraat, Piusplein, Wilgenstraat en Bredaseweg. Twee leden van Blokploeg 611, Jan de Bruijn en Minus Voeten, worden dodelijk getroffen.

Om 15:17 uur meldt de Luchtbeschermingsdienst: De eerste geallieerde tanks passeren de Tuinstraat langs de C. post Het publiek is overmatig in zijn enthousiasme. Een massa volk is op straat. Tilburg is weer vrij!! Jong en oud zitten op de tanks en rijden mede door de straten der stad.

Meteen na de bevrijding komt Jan van de Mortel sr. weer terug als burgemeester van Tilburg.

Militair Gezag

Vanaf de bevrijding in 1944 tot het aantreden van het kabinet Schermerhorn-Drees in juni 1945, werd het overheidsgezag in Tilburg uitgeoefend door het Militair Gezag. Per KB van 11 september 1943 had de Nederlandse regering in ballingschap de Bijzondere Staat van Beleg ingesteld, bedoeld om het gezagsvacuüm op te vullen dat na de bevrijding zou ontstaan. Vanaf het ogenblik van de bevrijding, verkeerde het bevrijde gebied in een bijzondere staat van beleg, een situatie waarin de normale toestand en wetgeving tijdelijk niet meer van toepassing waren. Het dagelijks bestuur werd overgenomen door het Militair Gezag ter plaatse dat de Nederlandse regering vertegenwoordigde. Het Militair Gezag in Tilburg werd vertegenwoordigd door respectievelijk majoors De Lange en Van Mierlo. De verhouding tussen het Militair Gezag, de Tilburgse bevolking en de ambtenaren was niet best, wat - onder andere- te wijten was aan het weinig tactvolle optreden van het Militair Gezag.

Om belangstellenden een kijkje te geven in het wel en wee van de Tilburgse bevolking gedurende de maanden oktober en november, plaatsen we dagelijks een post op de verschillende sociale media. Je herkent de posts aan de hashtag  #BevrijdingsmaandTilburg