Het komt regelmatig voor: in een nalatenschap worden bijzondere stukken gevonden die een onderdeel van een familiegeschiedenis illustreren. Het overkwam het echtpaar Spapens uit Goirle bij het overlijden van de zus van mevrouw Spapens. Een leren tasje met documenten kwam uit de spullen tevoorschijn. De documenten gaan over een Joods gezin, dat de oorlog niet overleefde. De stukken worden op maandag 13 januari 2014 overgedragen aan Regionaal Archief Tilburg.
In het tasje staat gegraveerd: H van Dam Veehandelaar Noordhorn en net boven de sluiting H.v.D. De stukken gaan over het gezin van Hartog van Dam, in de oorlog wonend in de Dapperstraat 1 in Tilburg.
Hartog van Dam werd op 28 december 1882 geboren in Zuidhorn. In 1910 stapte hij in Groningen in het huwelijksbootje met Maria van Geens. Maria en Hartog kregen in 1911 een zoon, Abraham, en zes jaar later werd dochter Estella geboren.
In 1921 werd het gezin vanuit Amsterdam in Tilburg ingeschreven. Behalve een kort verblijf in Contich (België) heeft het gezin tot hun deportatie in Tilburg gewoond op het adres Dapperstraat 1. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, op 28 augustus 1942, werd het gezin opgeroepen voor deportatie. Voor even ontsprongen Hartog en Maria de dans: in verband met ziekte kregen zij uitstel van deportatie. Het verdriet zal groot zijn geweest dat het uitstel niet gold voor hun kinderen. Abraham en Estella werden allebei wel op 28 augustus 1942 gedeporteerd. Abraham overleed op 31 maart 1944, Estella op 3 september 1942 in Auschwitz. In april 1943 werden ook Hartog en zijn echtgenote alsnog gedeporteerd en beiden overleden op 11 juni 1943 in Sobibor.
Op welke wijze dit tasje met brieven in het bezit is gekomen van de zus van mevrouw Spapens is niet bekend. Hun vader werkte in de oorlogsjaren voor een gemeentelijk bedrijf en had uit hoofde van zijn functie veel contact met de familie Van Dam. Het zou goed kunnen zijn dat de heer Van Dam het tasje met documenten in bewaring heeft gegeven bij de heer Smolders, de vader van de dames Spapens. Er is binnen de familie echter nooit over gepraat. Tussen de documenten in het tasje zitten brieven van Estella en Abraham (onder andere vanuit Westerbork), een bewijs van Nederlandserschap met pasfoto van Maria van Dam en verschillende brieven aan Hartog van Dam.
Dankzij het historisch besef van het echtpaar Spapens is het tasje bewaard gebleven en is weer iets meer bekend over deze Joodse familie die door de bezetter in 1942 en 1943 werd vermoord.
Ter nagedachtenis aan het gezin Van Dam werden op 6 april 2010, op initiatief van Ton Heeren, vier Stolpersteine geplaatst in de stoep voor het pand Dapperstraat 1. Stolpersteine, ook wel Struikelstenen genoemd, geven aan dat in het huis bij die plek Joodse mensen woonden die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd. Anne Neijnens maakte een
documentaire over het gezin Van Dam.
De inventaris van het archief is via de website in te zien op nummer 1551: Familiearchief Hartog Benjamin van Dam – Geens te Tilburg, 1920-1943.
Zie ook de website van
Omroep Brabant en
Brabants Dagblad.
