Het Bels Lijntje. Nu is het een populair fietspad, maar tot in de jaren tachtig reden hier treinen. Met de film van deze maand blikken we terug naar deze spoorlijn in de jaren zeventig.
Hoewel het traject op 1 juni 1973 voor de laatste keer werd gereden door een officiële trein, werden vanaf 1974 toeristische stoomtreinritten uitgevoerd. Dankzij een recente schenking van amateurfilmer Jack Oprins kunnen we vandaag de dag nog een ritje maken met historische locomotief 3737.
Het Bels Lijntje: een korte geschiedenis
Het verhaal van het Bels Lijntje begint in 1865 met ambitieuze plannen voor een spoorlijn tussen Turnhout en Tilburg. Spoorwegbedrijf Société Anonyme des Chemins de Fer du Nord de la Belgique was verantwoordelijk voor de aanleg van de nieuwe spoorlijn. In de collectie van Regionaal Archief Tilburg bevinden zich enkele documenten uit de begintijd van de spoorlijn. Zo schrijft de commissaris van de Koningin in Noord-Brabant in 1865 in een (recent gedigitaliseerde) brief aan het gemeentebestuur van Baarle-Nassau dat hij is aangewezen als “gematigde van de Maatschappij der Spoorwegen du Nord de la Belgique” en “de aanleg en exploitatie van een spoorweg van Tilburg naar de Belgische grenzen in de rigting van Turnhout” bij de Nederlandse regering mag vertegenwoordigen (brief afkomstig uit Archief 2201 Gemeentebestuur Baarle-Nassau).
Uiteindelijk reed op 1 oktober 1867 de eerste trein van Tilburg naar Turnhout, waarna vele ritten zouden volgen, met een onderbreking tijdens de Eerste Wereldoorlog. Vanwege de toenemende concurrentie van lijnbussen, kwam in 1934 een einde aan persoonsvervoer, maar de goederentreinen zouden blijven rijden tot 1973.
De tekst gaat verder onder het fragment.
- Fragmenten van Locomotief 3737 uit de film van Jack Oprins.
Toeristische stoomtreinritten
De laatste goederentrein betekende echter niet het einde van het Bels Lijntje. Stichting Stoomtrein Tilburg-Turnhout (SSTT) had als missie om de spoorlijn levend te houden en organiseerde vanaf 1974 recreatieve ritten tussen Tilburg en de grens bij Baarle-Nassau. Hiervoor werd een topstuk uit het Spoormuseum ingezet: Locomotief 3737. Deze Jumbo werd in 1911 gebouwd en reed in 1958 zijn laatste officiële rit van Geldermalsen naar het Utrechtse museum. Dit was echter geen definitieve eindbestemming, want de locomotief werd vanaf de jaren zeventig voor meerdere bijzondere ritten ingezet.
Zo werd de 3737 in de jaren 1974 en 1975 verhuurd aan SSTT voor het maken van de toeristische ritten over het Nederlandse deel van het Bels Lijntje. De film van Oprins toont één van deze treinreizen (bekijk hier de volledige film). We zijn getuige van het vertrek vanaf station Tilburg. Vanwaar de trein door weilanden, heide en bossen dendert, naar eindstation Baarle-Nassau.
Van spoorlijn naar fietspad
Hoewel locomotief 3737 het traject maar twee jaar zou rijden, verzorgde SSTT tot aan het begin van de jaren tachtig ritten. Uiteindelijk werd in februari 1984 het definitieve faillissement verleend. Dit betekende ook het einde van het Bels Lijntje. De rails maakten vanaf de late jaren tachtig plaats voor een fietspad, waarover vandaag de dag jaarlijks duizenden fietsers het oude spoor volgen. En locomotief 3737? Die staat weer veilig in het Spoorwegmuseum.
Wil je meer ontdekken over het Bels Lijntje? Wandel dan eens het Archiefrondje Baarle-Nassau & Alphen. Je volgt de voormalige spoorlijn, dwaalt door de enclaves van Baarle en ontdekt het historische buitengebied van Alphen.
Collectie Jack Oprins
De filmcollectie Jack Oprins bestaat uit meer films. Hieronder vind je een overzicht van archief 1826:
- F1826001, Het Blauwe Meer bij Loon op Zand (1978).
- F1826002, Paardrijden in de Loonse en Drunense duinen (1982).
- F1826003, Een dagje uit bij Sluis 3 aan de Dongenseweg bij Tilburg (1970-1975).
- F1826004, Stoomlocomotief LOC NS 3737 op het Bels Lijntje (1974-1975).
Bekijk hier alle films van de maand.
