“Blaken en branden is het sieraad van de oorlog”, was de lijfspreuk van de gevreesde Gelderse legeraanvoerder Maarten van Rossum (ca. 1490-1555). Hij voegde daad bij woord door in 1542-1543 plunderend en brandschattend door Brabant te trekken, een spoor van dood, angst en vernieling achterlatend.
De Brabantse veldtocht
In de jaren 1542 en 1543 hield Maarten van Rossum, in dienst van de Gelderse hertog Willem V van Kleef, een veldtocht tegen Brabant. Met een leger van zo’n 15.000 man viel hij Brabant binnen en baande zich plunderend en brandschattend een weg naar het zuiden. De hertog van Gelre was verwikkeld in een strijd om de onafhankelijkheid van het hertogdom Gelre veilig te stellen tegen de Habsburgse Nederlanden van keizer Karel V. Het hertogdom Brabant was het ‘kernland’ van de Nederlanden van Karel V en zijn zuster, Maria van Hongarije.
In 1543 werden de Gelderse troepen definitief verslagen bij Venlo door de Habsburgers. Bij het Traktaat van Venlo moest hertog Willem Gelre opofferen, dat vervolgens toeviel aan Karel V.
Een saillant detail is dat Maarten van Rossum in 1550 als legeraanvoerder in dienst trad bij zijn oude vijand, keizer Karel. In het vervolg zette Van Rossum zijn talenten in voor de Habsburgse strijd tegen Frankrijk.
‘Brantscattinge, roove, gevanckenisse’
In de chartercollectie van Oisterwijk bevindt zich een oorkonde, d.d. 27 november 1542, waarin de Habsburgse keizer Karel V (1500-1558) toestemming verleent aan de ingezetenen van de dorpen in de Meierij en het Kwartier van de stad ’s-Hertogenbosch om losrenten te verkopen vanwege de geleden schade in de oorlog tegen Gelre. De bevolking van het Brabantse platteland had het dat jaar zwaar te verduren gehad door de manoeuvres van Maarten van Rossum en zijn troepen. De Gelderse legeraanvoerder was berucht door zijn nietsontziende en guerrilla-achtige manier van oorlogvoeren waarbij hij de burgerbevolking niet spaarde.
Een greep uit de ellende: Behalven oic die onverwinlijke scade van brande , brantscattinge, roove, gevanckenisse, uuijtteringe hen bij de vianden ǁ in voirleden tijden ende besundere nu onlancx geleden bij den Franchoisen hoope daer aff Marten van Rossem is conducteur geweest aengedaen dat hen nijet mogelijcken en is meerdere noch voirdere lasten te dragen noch oic eenige penningen te ǁ vijndene ende op te brengene tot desene van heuren quartiere ende resistene der branden waertoe sij nootelijcken moeten onderhouden diversen knechten ende luijden van oirloge oft anderssins souden vianden gebrant beroeft ende tenemael overlopen ǁ ende bedorven worden
Bekijk en lees hier het hele charter.
Transfix
Het charter is een transfix, oftewel een getransfigeerd charter. Het charter is verbonden met twee andere oorkonden doordat de zegelstaarten van het charter door het andere charter zijn heen gestoken. De zo verbonden charters vertonen inhoudelijke samenhang.
Bronnen
- Regionaal Archief Tilburg, Archief 1433, Charterverzameling Oisterwijk (en Moergestel), 1341-1772, invr. 204b
- Wikipedia
Afbeelding: Portret van Maarten van Rossum te paard door Cornelis Anthonisz., 1540 - voor 1542. Collectie Rijksmuseum, RP-P-1932-178
