De dorpen Gilze en Rijen liggen in aan de rand van regio Langstraat. Een regio waar van oudsher de leer- en schoenindustrie bloeien. Deze geschiedenis leeft tegenwoordig onder andere voort in het recent vernieuwde Schoenenkwartier (tot 2019 het Nederlands Leder- en Schoenenmuseum) te Waalwijk, maar ook in Brabantse steden en dorpen zijn nog steeds sporen te zien van deze rijke historie.
Dit voorjaar ontving Regionaal Archief Tilburg een bijzondere schenking, namelijk een serie historische films en foto's die onder andere een kijkje geeft in de de lokale leerindustrie. In de Rijense leerfabriek Noord-Brabant om precies te zijn. Met de film van deze maand duiken we dieper in deze recent gedigitaliseerd beelden.
Leo Uijtendaal: fabrikant, wethouder, ruiter én amateurfilmer
De bijzondere beeldcollectie is overgeleverd dankzij Leonardus Jacobus Uijtendaal (Breda 1897 – Rijen 1974). Leo Uijtendaal was medeoprichter en directeur van de Rijense lederfabriek Noord-Brabant en wethouder in de gemeenteraad van Gilze en Rijen, maar hij was ook fervent ruiter én amateurfilmer.
Dankzij het succes in de leerindustrie was de fabrikant vermogend genoeg om al voor de Tweede Wereldoorlog een (film)camera te kopen. Hierdoor biedt zijn collectie niet alleen inzicht in de leerindustrie, maar krijgt de kijker ook een inkijkje in het leven van de familie. Waar reizen, feestjes, mooie auto's en de tenslotte paardensport een belangrijke rol speelden.
De tekst gaat verder onder het filmfragment.
Het koehuid tot schoen: lederfabriek Noord-Brabant
In de collectie zit onder andere een interessante documentaire. ‘Van Koehuid tot schoen’ werd in opdracht van Uijtendaal vervaardigd en toont, zoals de titel al zegt, het proces in leerfabriek Noord-Brabant. Waar specifiek zoolleder werd geproduceerd voor de eerdergenoemde schoenenindustrie. Dit was een dik en stevig leer, waardoor het geschikt was voor binnen- en buitenzolen.
De geschiedenis van de Rijense lederfabriek kent overigens hoogte- en dieptepunten. Tijdens het interbellum beleefde ze haar bloeiperiode. Er werd gewerkt in ploegendiensten, waardoor het werk continue doorging en duizenden huiden per dag verwerkt werden. Een prachtige groepsfoto uit de jaren dertig geeft inzicht in het grote personeelsbestand.
Tijdens Tweede Wereldoorlog kwam de voorspoed echter ten einde. Op 3 september 1944 werd Noord-Brabant getroffen door een Engelse bom die bedoeld was voor het nabijgelegen vliegbasis Gilze-Rijen. De fabriek brandde bijna volledig uit. Op foto's, die mogelijk door Uijtendaal zelf zijn gemaakt, is de schade goed te zien ( zie hier). De fotoserie toont echter ook de veerkracht van de fabrikant. Na de bevrijding werd de fabriek volledig herbouwd op de nog bruikbare fundamenten. De nieuwe Noord-Brabant zou echter niet lang functioneel zijn. In de jaren vijftig stortte de leermarkt in en de fabriek ging omstreeks 1956 failliet.
Historische gebeurtenissen op film
We bedanken de schenkers en nodigen iedereen uit om de volledige collectie in onze beeldbank te bekijken. Daarnaast worden alle films ook getoond op de website BrabantinBeelden.
