De geschiedenis van barbier tot geneesheer verhelderd

Uit stamboomonderzoek kwam aan het licht dat minstens zes opeenvolgende. generaties Immens actief waren op het terrein van de geneeskunde. Oorspronkelijk stamt de familie uit het Belgische Tienen, maar via Namen en Ieper kwamen zij naar Nederland. In het boek Zes generaties Dokter Immens. De geschiedenis van barbier tot geneesheer verhelderd schetst de auteur Sjef van Hulten 200 jaar medische ontwikkelingen en de pandemieën waarmee zij te maken kregen. Er werd ook onderzoek gedaan in de collectie van Regionaal Archief Tilburg.

Op 20 oktober 1902 overleed dokter Henricus (Hein) Immens dorpsgeneesheer in Sint-Michielsgestel. Hij was de laatste telg uit een roemrucht geneesherengeslacht. In Sint-Michielsgestel waren dat drie generaties: Hein, Hendrik en Frans Immens. In het boek komt tweehonderd jaar ontwikkelingen in de medische wereld aan de orde, ook is de historische context waarin die ontwikkelingen plaats vonden geschetst. 
We leven nu in corona tijd, maar de geneesheren hebben in die tweehonderd jaar ook pandemieën meegemaakt met alle consequenties van dien. Denk aan de pest, cholera, pokken en influenza. Ook toen was vaak de eerste reactie: “Och het is maar een griepje”, maar uiteindelijk kon een ziekte duizenden slachtoffers eisen.

Chirurgijns hadden 200 jaar geleden geen universitaire opleiding genoten. Geneeskunde was wel een van de drie studies die universiteiten aanboden, naast rechten en theologie. Maar men vond dat het handwerk van de heelkunde niet thuishoorde op de universiteit. Universitair opgeleide medici waren veelal adviseurs. Voor zover de auteur heeft kunnen nagaan zijn er geen universitair opgeleide geneesheren bij de Immensen aangetroffen. Zij leerden het vak van chirurgijn en heel- en vroedmeester van hun ouders en van collega’s. In de middeleeuwen en de tijd daarna waren chirurgijns lid van een gilde, die toezag op de kwaliteit van de medische uitoefening.  
De in Namen (België) geboren François Immens (1705) was chirurgijn in het Staatse leger en kwam via de garnizoenssteden Ieper, Breda en Baarle naar Nederland. Zijn zoon Francis was chirurgijn in Helvoirt en Tilburg, hij stierf in Tilburg op 94-jarige leeftijd. 

Illustratie: Een barbier bezig met een aderlating, een detail uit een schilderij van Egbert van Heemskerck (1669).

Het boek Zes generaties Dokter Immens, is opgebouwd op basis van drie lijnen: een historische lijn, de Immens-lijn en de persoonlijke lijn van de auteur. In de vorm van intermezzo’s geeft de auteur korte beschrijvingen van de pandemieën waarmee de chirurgijns en heel- en vroedmeesters in hun tijd geconfronteerd werden. 

Lees  meer over het boek. Het boek is via deze website te bestellen.