Hoewel Tilburg in het verleden vaak werd getypeerd als grauwe stad, kan dit tegenwoordig niet meer gezegd worden. Op steeds meer plekken verschijnen kleurrijke muurschilderingen. Van bonte dieren tot dromerige stadsbeelden. Wie zich door Tilburg beweegt is automatisch bezoeker van dit openluchtmuseum.
In opdracht van Regionaal Archief Tilburg ging fotograaf Maria van der Heyden op ontdekkingstocht. Ze fotografeerde de straatkunst met oog voor de stedelijke context. In de muurschilderingen vloeit de geschiedenis van de stad namelijk prachtig samen met het kleurrijke heden.
Tilburg textielstad
Uiteraard vormt de textielindustrie een inspiratiebron voor verschillende kunstenaars. Een sprekend voorbeeld zijn de schapen van kunstenaar Jori van Boxtel op de hoek van de Plesserstraat en Ringbaan Noord. Op deze graasden ooit de schapen die wol leverden voor de textiel industrie. Op een foto uit het begin van de vorige eeuw is het landelijke karakter van het gebied nog goed te zien. Landbouwer Nicolaas de Groot loopt achter de ploeg met paard. Op zijn eens rijke akkers ligt nu de rotonde met het draaiende huis. Van Boxtel geeft in haar nostalgische schildering echter ook al een blik in deze industriële toekomst. Op de achtergrond roken de schoorstenen van de textielfabrieken.
Het textielverleden komt ook terug op de gevel van wooncomplex Kedentsche Hoek bij de Tjeuke Timmermansstraat. Kunstenaar Collin van der Sluijs creëerde een dromerig beeld met botanische elementen die verwijzen naar de industrie. Daarnaast is op de achtergrond het contour van een schoorsteen te herkennen.
Een meer abstracte visie op de textielindustrie is te vinden op de hoek van de Dessinateurstraat en het Textielplein. Kunstenaar Joep van Gassel ontwikkelde een geometrisch patroon dat is gebaseerd op bloemen en planten die werden gebruikt voor het verven van stof.
Meer dan textiel
De muurschilderingen wijzen voorbijgangers echter ook op minder bekende elementen uit de Tilburgse geschiedenis. Zo is de vredesduif aan de Rankenstraat een symbool van vrijheid. Erik Veldmeijer, alias Veldinho, maakte de schildering in mei 2020 ter gelegenheid van vijfenzeventig jaar bevrijding. Vrijheid komt ook terug in het kunstwerk van Ruben de Bruijn, beter bekend onder de naam RubenTopia. Zijn kunstwerk aan de Telefoonstraat toont een kleurrijke visie op Tilburg. Uit een glas bier, dat doet denken aan La Trappe, ontspruit het droombeeld van de stad. Aan de blauwe Piushaven liggen monumenten zoals de Heuvelse kerk, Westpoint, het Paleis-Raadhuis en de watertoren. Boven de afbeelding staat de tekst: “Hier adem ik vrij en voel ik mij gelukkig.” Woorden die in de negentiende eeuw zouden zijn uitgesproken door koning Willem II in zijn Tilburgse tuinhuis.
Naast de droombeelden die ontstaan uit trappistenbier is Tilburg ook een stad van wijn. Op de hoek van de Langestraat en Wingerdhoek zit ‘De Wijngieter’. Vanaf een hoge witte stoel giet een figuur een fles wijn leeg. Tekencollectief Teckel (Liesbeth Verhoeven en Thijs Persijn) liet zich inspireren door het verleden van de locatie. In 1844 vestigde Josephus Verbunt hier namelijk een wijnhandel. Enkele jaren later verhuisde het bedrijf enkele deuren verder in de Langestraat. Het monumentale wijnpakhuis is tegenwoordig nog steeds vast onderdeel van het straatbeeld, maar dan onder de naam Monopole.
Katholieke verleden
Daarnaast kan het katholieke verleden van de stad niet ontbreken. Ilse Weisfelt geeft een originele invulling aan het religieuze erfgoed met haar kunstwerk aan de Capucijnenstraat. Een stelletje zit verscholen tussen de bloemen. Op het eerste gezicht lijkt de link met het verleden te ontbreken, maar wie bekend is in Sint Anna weet dat hier aan het begin van de twintigste eeuw de Witte Bioscope was gevestigd. In 1907 werd deze geopend als toonzaal van de Katholieke kring van de parochie Sint Anna en vanaf 1913 werd ook films getoond. Dit was echter geen plek om je date mee naar toe te nemen, want er de nadruk lag sterk op de Rooms-Katholieke boodschap. Opbloeiende kalverliefde en romantische afspraakjes pasten niet binnen deze idealen.
Het katholieke verleden strekt zich samen met de muurschilderingen uit buiten de grenzen van de stad Tilburg. In Berkel-Enschot herleeft het kloosterleven op een elektriciteitshuisje aan de Doctor Schaepmanstraat. Kunstenaar Veldinho liet zich inspireren door Koningsoord. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd een klooster voor de trappistinnen gebouwd waar ze binnen de muren in afzondering leefden. Tot 2009. De zusters verhuisden naar Arnhem en de kloosterdeuren werden na bijna honderd jaar geopend. Koningsoord werd met appartementen, horeca en een culturele instelling het bruisende hart van Berkel-Enschot. De muurschildering toon de trappistinnen in hun eens zo vertrouwde tuin. Terwijl de wereld om hen heen verandert, vormen zij een stille herinnering aan het verleden.
En er is meer!
Dit blog richt zich met name op muurschilderingen die een knipoog vormen naar het verleden. Het kleurrijke openluchtmuseum heeft echter meer te bieden. Zoals de hoopvolle boodschap van Atilla Yuksel, Attilla’s Art. Met de spreuk “Alles komt goed” en opbeurende voorstellingen geeft hij hoop ten tijde van de pandemie. Of laat je verrassen door Johan Moorman die op kleurrijke manier smaak geeft aan de Kruidenbuurt. Daarnaast brengen de schilderingen de natuur terug in de stad. Denk aan de gaaien van Tom de Meer, de kleurrijke verenpracht in de Vogelbuurt door SneakArt, het dierenrijk van Eelco van den Berg bij het Textielplein en de uilen van Studio Giftig aan de Burgemeester Baron van Voorst tot Voorstweg. De straatkunst is onderdeel geworden van de moderne stad en wordt daarmee ook onderdeel van diens geschiedenis. Heden en verleden vermengen, maar dat maakt juist het verhaal van Tilburg compleet.
Maria van der Heyden fotografeerde vijftig muurschilderingen door de hele stad. In de loop van de tijd zal deze collectie worden aangevuld, zodat de meeste kunstwerken ook na overschildering of sloop in het archief bewaard blijven. Ben je nu enthousiast geworden en wil je zelf op ontdekkingstocht? Dat kan! Er zijn namelijk een aantal overzichtelijke websites waaronder Street Art Cities en de route van Tilburger Wilko Elsinga.
In de beeldbank van het archief kun je de foto’s van de muurschilderingen downloaden. Deze mogen vrij gebruikt worden onder vermelding van fotograaf Maria van der Heyden en collectie Regionaal Archief Tilburg.
