Symposium Heldinnen van het Tilburgs verzet: een terugblik

Woensdagmiddag 27 november 2019 werd het symposium Heldinnen van het Tilburgs verzet gehouden in de studiezaal van Regionaal Archief Tilburg.
Tijdens het symposium werden  de resultaten gepresenteerd van het onderzoek naar de rol van vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Tilburg. Vanaf het najaar van 2018 is de onderzoeksgroep 'Vrouwen in het verzet' bezig geweest om de vrouwen in het Tilburgse verzet in kaart te brengen. De onderzoeksresultaten waren boven verwachting! Tijdens het symposium werd ook het boek Haar verhaal. Verzet van Tilburgse vrouwen in de Tweede Wereldoorlog gepresenteerd.

De middag begon met een welkomstwoord door Gert-Jan de Graaf, directeur van Regionaal Archief Tilburg. Vervolgens vertelde projectleider Astrid de Beer over  de projectgroep, het  (onderzoeks)proces voorafgaand aan het symposium en  het ontstaan van de samenwerking met Liesbeth Hoeven, senioronderzoeker en storyteller bij Tilburg Cobbenhagen Center. Zij sprak de hoop uit dat in een nieuw te bouwen wijk in Tilburg (aan de Piushaven) verschillende straten de naam krijgen van Tilburgse verzetsvrouwen, wat met luid applaus werd ontvangen door het publiek!
Paula Mandos  was de eerste verzetsvrouw die deze middag aan bod kwam in de korte lezing van Liesbeth Hoeven, 'Ik wist geen namen'- Portret van Paula Mandos'.

Wethouder Esmah Lahlah sprak vervolgens over het belang van onderzoek naar vrouwen uit de geschiedenis. Sanne Schraa, een van de leden van de onderzoeksgroep, vertelde over de onderbelichte rol van  Tilburgse vrouwen in de illegaliteit in haar lezing 'Vergeten vrouwen'. Zij deed ook een oproep tot een nieuw genderperspectief in de geschiedschrijving. In de column 'And if just one woman can stand tall' vertelde Natasja Zeegers (lid onderzoeksgroep) over de markante Miet Schijns   die samen met haar zus Net participeerde in "de groep van Ome Frits" (frater Frederico). Van de zussen Schijns heeft Regionaal Archief Tilburg dagboeken in de collectie.

De zussen Schijns waren niet de enige zussen die in het Tilburgse verzet actief waren. Ook de zussen Louise en Blanche Pirottin  zaten in het verzet, zij deden vooral escapewerk. Erwin Nas (lid onderzoeksgroep) vertelde over deze bijzondere zussen in zijn lezing 'Reisvereniging Pirottin. All-inclusive - tout compris'. Het escapewerk in Tilburg tijdens de Tweede Wereldoorlog'.
Na de pauze kwam Rob van Putten (lid onderzoeksgroep) aan het woord over  de cruciale rol van vrouwen bij de hulp aan onderduikers.  De zorg voor onderduikers werd vaak door historici, zoals De Jong niet geteld als verzet, met als gevolg dat vrouwen in geschiedenisboeken over de oorlog vrijwel afwezig zijn. Getrouwde vrouwen hadden geen betaald werk buitenshuis, zodat ze 24/7 beschikbaar waren voor hun gezin en de onderduikers. Van Putten vertelde verder over de uitdagingen die het herbergen van onderduikers met zich mee bracht qua voedselvoorziening, mentale en fysieke gezondheid.

Een van de vrouwen die uit het onderzoek naar voren kwam als een belangrijke spil in het Tilburgse verzet, was  Leonie van Harssel, doktersassistente. Sanne Schraa vertelde kort wat over de diverse verzetsactiviteiten van Leonie. Joop Oersels, ook een lid van de onderzoeksgroep, gaf een lezing over het maken van keuzes tijdens het werk van deze heldinnen.
Astrid de Beer  hield  vervolgens een  lezing over Céline Diepen. Zij was als studente al in het begin van de oorlog actief als koerierster. Na haar arrestatie en vrijlating in 1941 hield zij zich even stil, om  in het voorjaar van 1943 samen met haar verloofde (en latere echtgenoot) Frans van Spaendonck actief te worden in de verzetsorganisatie 'Trouw'.

Daarna was het de beurt aan Liesbeth Hoeven, die  het boek Haar verhaal. Het verzet van Tilburgse vrouwen in de Tweede Wereldoorlog presenteerde. De eerste exemplaren werden uitgedeeld aan de leden van de onderzoeksgroep: Natasja, Sanne, Erwin, Joop en Rob. Haar verhaal beschrijft niet alleen de beeldvorming van vrouwen voor en na de Tweede wereldoorlog, maar gaat ook in op de rol van vrouwelijke studenten en -natuurlijk- de vrouwen die actief waren in het Tilburgse verzet. Van de 57 gevonden vrouwen, staan er 32 met een levensbeschrijving in het boek. De lemma's zijn ook online te bekijken via de Wiki Midden-Brabant in de categorie 'Vrouwen in het Tilburgse verzet'.
De drukbezochte middag werd afgesloten met een borrel.

In aanloop op het symposium maakte Omroep Brabant een reportage over de rol van Tilburgse verzetsvrouwen. Daarbij werd divers archiefmateriaal getoond.

Het boek Haar verhaal. Het verzet van Tilburgse vrouwen in de Tweede Wereldoorlog is verkrijgbaar in de Tilburgse boekhandels. Online is het hier te bestellen voor € 19,95.

De foto's zijn gemaakt door William van der Voort.