2318. Federatie Nederlandse Vakbeweging (F.N.V.) Made met voorgangers, 1912-1982, 1,375 meter.
In Nederland kennen we de traditie van de vakbeweging. De geschiedenis ervan laat zich vaak lezen als een stamboom, veel fusies en samenwerkingen zijn hieraan vooraf gegaan. Een vakbond startte in de meeste gevallen plaatselijk om de werk- en leefsituatie van de arbeiders te verbeteren door gezamenlijk naar buiten te treden.
In 1912 werd in Made de R.K. Werkliedenvereniging opgericht. In dat jaar woonden er in de gemeente Made en Drimmelen in totaal 4.348 bewoners, 2.165 mannen en 2.183 vrouwen. De meesten waren in de landbouw werkzaam en bij bedrijven buiten Made bijvoorbeeld als schipper of grondwerker. Het initiatief voor de R.K. vakbond werd genomen door de pastoor Laurens van Doremalen (1853-1928) en kapelaan Joannes Arnold (1882-1951) van de H. Bernardusparochie. Op zondag 28 januari 1912 werd in een zaaltje bij de Zusters van Liefde een startbijeenkomst georganiseerd. Hoofdspreker was A. van Rijen uit Tilburg van de Bossche Diocesane Bond. In totaal achtenvijftig mannen werden lid, waarvan vier leden het bestuur vormde. De eerste voorzitter was fabrieksarbeider Cornelis van Meggelen. Hierna werden er meerdere vakbonden opgericht, de R.K. bouwvakarbeidersbond St. Jozef, R.K. Metaalbewerkersbond St. Eloi, R.K. houtbewerkersbond St. Antonius van Padua, R.K. Fabrieksarbeidersbond St. Willibrordus en de R.K. Landarbeidersbond St. Deusdedit. De R.K. Bond voor Spoorwegpersoneel St. Raphaël, de R.K. Postbond St. Petrus, de R.K. Bond voor Overheidspersoneel St. Paulus en de R.K. Bond voor Handels-, Kantoor- en Winkelbedienden St. Franciscus van Assissi had ook leden in Made, maar niet met een plaatselijk afdeling.
De R.K. Werkliedenvereniging was een standsorganisatie, die zich aanvankelijk alleen richtte op volwassen arbeiders. Gaandeweg breidden de activiteiten zich uit naar de jeugd en later ook vrouwen. Een belangrijke activiteit was het oprichten van een ziekenfonds, uitgebreid met een doktersfonds. Twintig jaar na de oprichting van de vakbond was het Centraal Ziekenfonds Made in 1932 een feit. Het kolenfonds was een ander voorbeeld van gezamenlijke inkoop om de kosten voor brandstof te drukken. Moeilijker was het om de broodprijzen van de plaatselijke bakkers te verlagen. De vereniging had vanaf 1921 ook een toneelclub.
De vergaderingen vonden tot 1929 plaats in een zaaltje van het klooster van de Zusters van Liefde, daarna werd het patronaat tijdelijk in gebruik genomen. Vanaf 1938-1939 kreeg de vereniging de beschikking over een eigen gebouw aan de Patronaatstraat.
De oorlogsperiode voor de vereniging was moeilijk. Voor een bonafide vakbeweging was geen bestaansrecht meer en daarom zegden veel leden hun lidmaatschap op. Na de bevrijding hield de vereniging op te bestaan en werd gereorganiseerd in de Katholieke Arbeidsbeweging (K.A.B.), afdeling Made. De K.A.B. ging in 1964 op in het Katholiek Vakverbond (N.K.V.) Op 1 januari 1976 fuseerde de N.K.V. met de Federatie Nederlandse Vakbeweging (F.N.V.)
Het archief is na de opheffing in de jaren tachtig door G.J. Harmeling ondergebracht bij de archiefbewaarplaats in het gemeentehuis Made en Drimmelen, daarna bij het toenmalige Streekarchivariaat in de kring Oosterhout. Het archief bevat tevens het archief van de R.K. Werkliedenvereniging Stuivezand.
In 2015 is het archief definitief toegankelijk gemaakt door Elton Raven. Op enkele inventarisnummers zijn beperkende bepalingen gesteld.
Gebruikte bron:
Anieta van Geertruij, Arbeiders en hun ondernemingsgeest. Rondom de R.K. Werkliedenvereniging te Made (1912-1945), in: Dongebode 13 (1987) nr.1 p. 3-32.
