Bijna 200 jaar hanenpoten gedigitaliseerd

Gegevens van burgerlijke stand online toegankelijk van 21 (voormalige) gemeenten.

Het is zo vanzelfsprekend: wordt er een baby geboren, dan ga je die ‘aangeven’ in het gemeentehuis. Zo worden alle pasgeborenen geregistreerd. Vroeger was dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Kerken registreerden doop, huwelijk en begrafenis, maar hoorde je niet bij een kerk, dan werd je niet geregistreerd!

De burgerlijke stand ontstaat in 1811 (in sommige plaatsen al iets eerder). Vanaf dan is het wettelijk verplicht om een pasgeborene aan te geven. Ook sterfgevallen en huwelijken worden opgetekend. Jarenlang schrijven ijverige ambtenaren van alle gemeenten van Nederland boeken vol met gegevens over mensen. Die boeken komen in archieven terecht en uiteindelijk bij Regionaal Archief Tilburg,  overlijdensregisters na 50 jaar, huwelijksregisters na 75 jaar en geboorteregisters na 100 jaar. Hoe zoek je daarin naar je voorouders?

Meters boekenplank gedigitaliseerd
Digitalisering maakt dit zoeken een stuk makkelijker. Regionaal Archief Tilburg is jaren geleden al begonnen met een mammoetklus om vele meters boeken en registers te digitaliseren, ruim 600.000 akten in totaal, en ervoor te zorgen dat de gescande gegevens ook afzoekbaar zijn. Ruim dertig vrijwilligers hebben circa 5 jaar lang gewerkt aan de burgerlijke stand van 21 (voormalige) gemeenten als ´s Gravenmoer, Dongen, Moergestel, Terheijden en Oisterwijk. Zoek je iemand uit Drimmelen die rond 1837 geboren moet zijn? Eenvoudig te vinden. Hoe heette de vrouw die in 1880 trouwde met je overgrootvader uit Goirle? Even opzoeken.

Het enthousiasme van Ad van Spaendonk
Dit werk had Regionaal Archief Tilburg nooit kunnen voltooien zonder het geduldige werk van vele vrijwilligers. Een van hen is Ad Van Spaendonk uit Tilburg, die al 20 jaar gegevens invoert en controleert met enorm enthousiasme. Grote kans dat u gegevens raadpleegt die door hem zijn ingevoerd, als u de digitale bestanden van Regionaal Archief Tilburg gebruikt. Van Spaendonk heeft onder andere alle Tilburgse huwelijken tussen 1811 en 1923 ingevoerd. “Wat mij opviel”, vertelt Van Spaendonk, “is dat de boerenbevolking rond 1811 vaak pas trouwt tussen de leeftijd van 30 of 40 jaar. Heel laat dus! Ik denk dat de boerenmensen uit die tijd lang bleven werken en thuis bleven wonen. Na hun dertigste hadden ze dan wat geld bij elkaar en konden ze trouwen en een eigen huisje betalen. Te oud voor kinderen? Ach, die hadden ze dan vaak al, want ja, wat er allemaal achter die hooiberg gebeurde…. Later trouwen ze op jongere leeftijd, maar trof ik ook nog een uitschieter van een arbeider van 56 die met een jonge vrouw van 23 trouwt.”

Historische hanenpoten
Van Spaendonk vindt het werk interessant. “Het verveelt me nooit en het idee dat iedereen kan beschikken over deze gegevens doet me goed. Van vrijwel elke gemeente in het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg heb ik wel eens gegevens ingevoerd.” Hij maakt zich steeds weer de handschriften eigen van de gemeenteambtenaren uit die tijd. Pagina’s lang komt hetzelfde handschrift voorbij in de boeken. “Maar ja, een ambtenaar gaat ook een keer met pensioen, dan kwam er weer een ander, met weer andere hanenpoten. Dan maakte ik me dat handschrift weer eigen. Na een paar aktes herken ik de t’s, de u’s en de n-en. De namen van de ambtenaren zelf kom ik nooit tegen. Die blijven onbekend voor mij.“

Ineens kwam ik zoveel sterfgevallen tegen
“Eén zaak houdt me nog wel bezig. Ik voerde gegevens in van Moergestel. Als invoerder weet je wel een beetje wat de gewone hoeveelheid sterfgevallen en geboortes is, maar ineens kwam ik zoveel sterftes tegen van religieuzen uit het klooster daar. Er stierven veel meer zusters dan inwoners van het dorp, jonge zusters. Mij is nog steeds een raadsel waarom.”

Een voorbeeld uit de burgerlijke stand van Hilvarenbeek
In de burgerlijke stand zijn personen terug te vinden die tot de verbeelding spreken of die een link met het verleden hebben. Zo is in het geboorteregister van 1855 van Hilvarenbeek Wilhelmus Jan Hubert van Beusekom te vinden. Hij is de zoon van Antonie Pertus van Beusekom en jonkvrouwe Joanna Jacoba Sara Bouvier. Vader Antonie was ontvanger van belastingen.
Wilhelmus Jan Hubert werd later belastingcontroleur in Breda en inspecteur van de grondbelasting in Rotterdam. Bij koninklijk besluit werd vastgesteld dat de naam, Hubert werd toegevoegd aan de eigen naam, en zo werd de geslachtsnaam gewijzigd in Hubert van Beusekom. De naam Hubert is een verwijzing naar een voorouder die de laatste halfheer van Hilvarenbeek was en schepenbank). De schepen was een lid (ambtenaar) van een college van oordeelvoorstellers (oordeelvinders) die op rechtzittingen van het volksgerecht (ding) hun oordeel uitspraken. In de Nederlanden kende men de term schepen en schepenbanken van de Middeleeuwen tot 1796 (einde van het Ancien Régime). (bron: Wikipedia)
Waar zouden we Wilhelmus Jan nog meer van kunnen kennen? Hij was eigenaar van het landgoed Gorp en Rovert, ten zuiden van Hilversum. Dit gebied is nu een natuurgebied, dat dagelijks nog wandelaars en natuurliefhebbers trekt.

 

Een voorbeeld uit de burgerlijke stand van Berkel Enschot

Eén van de honderdjarigen uit Berkel-Enschot was Gerardus Kuijpers. Op 1 januari 1889 werd de kleine Gerard (Graard) geboren als zoon van Hendrik Kuijpers en Anna Maria Vermeer. In de fotocollectie van Regionaal Archief Tilburg duikt de kleine Gerard op op een foto uit 1895, één van de oudst bekende foto´s uit Berkel-Enschot (fotonr. 062016). Op deze foto staat Graard tussen zijn ouders en vier zussen. In de burgerlijke stand vinden we dat de familie woonde aan de Burgemeester Brendersstraat. Op 1 januari 1989 werd Gerard 100 jaar, een paar maanden voor zijn dood in mei van dat jaar. Vanwege zijn hoge leeftijd haalde zijn overlijden de krant. In het Brabants Dagblad van 30 mei 1989, op michrofiche aanwezig in Regionaal Archief Tilburg, lezen we dat Gerard  nog lang aan de Burgemeester Brenderstraat heeft gewoond, zonder de luxe van een badkamer of koelkast. Electriciteit gebruikte hij amper. De combinatie van bronnen uit het archief brengt een persoon op deze manier tot leven.

Een voorbeeld uit de burgerlijke stand van Goirle
In de boeken van de burgerlijke stand vinden we terug wie met elkaar in het huwelijksbootje stapten. Zo zeiden Joseph Vosters en Johanna van de Lisdonk op 11 januari 1910 in Goirle het jawoord tegen elkaar.
Joseph werd geboren in Alphen en Riel als Joseph Maria Simon Anselme Vosters als zoon van de burgemeester aldaar. Johanna kwam uit Goirle en was de dochter van de linnenfabrikant Cornelis van de Lisdonk en Johanna Maria van Besouw.
Johanna en Joseph kregen twee zonen, de tweeling Anselme en Cornelis (Keesje). Als baby´s vinden we de tweeling terug op een foto met moeder Johanna. Zij zou beide zonen overleven. In de boeken van de burgerlijke stand lezen we dat Keesje maar ruim 1 jaar oud werd en Anselme overleed op 34 jarige leeftijd. Een familietragedie, tot leven gebracht door gegevens uit de burgerlijke stand van Goirle.

Wie weet wat voor historische ontdekkingen er nog te achterhalen zijn in de burgerlijke stand van de 12 gemeenten uit het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg. De gegevens zijn er, toegankelijk via internet.
Ook op zoek naar dorps- of stadsgenoten? Neem een kijkje op www.regionaalarchieftilburg.nl en ga naar ‘zoek een persoon'.